«تنش در قامشلی»؛ جنگ نهایی سوریه در پیش است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در ژانویه 2011 و ظهور گروه های متعدد تروریستی در اقصی نقاط این کشور، در توافقی نانوشته میان دمشق و جریان های کُرد، نیروهای دولتی بدون درگیری به ترک مناطق کُردنشین پرداخته و زمام امور در این مناطق تحت کنترل نیروهای شبه نظامی کُرد قرار گرفت. برآیند تحولات ده ساله بحران در سوریه گواه آن است که با وجود نقش گسترده ارتش سوریه و شبه نظامیان کُرد در جنگ یاد شده، طرفین از رویارویی مستقیم با یکدیگر خودداری نمودند. اکنون و با استیلای دولت مرکزی بر اغلب سرزمین های سوریه، گویا فضا به سوی نبرد نهایی در حال سوق پیدا کردن است، فضایی که در آن زمینه برای نبرد نهایی میان دولت و کُردها بیش از هر زمان مهیا است. رویارویی مستقیم نیروهای دفاع الوطنی با شبه نظامیان سوریه دموکراتیک در شهر کلیدی قامشلی گواهی بر صحت این مدعاست.

آغاز بحران سوریه، فرصت مساعدی را برای حضور پ ک ک در شمال سوریه فراهم آورد. از پ ی د به عنوان شاخه سوری پ ک ک نام برده می شود، گروهی که اکثر مناطق کُردنشین سوریه را تحت سیطره خویش قرار داده است. با گذشت زمان و حمایت آمریکا از کُردها در نبرد با داعش، نیروی تحت نام سوریه دموکراتیک زمام امور را در مناطق کُردنشین در اختیار گرفت. بخش اعظم اعضای سوریه دموکراتیک را نیروهای سابق پ ی د تشکیل می دهند، با این حال اقلیتی از اعراب، آشوری ها و ارمنی ها نیز در نیروی یاد شده عضویت پیدا نموده اند. بحران حاکم بر سوریه و ضرورت نبرد با داعش فضایی را فراهم آورد تا نیروهای کُرد علاوه بر آزاد سازی مناطق کُردنشین سوریه، شمار وسیعی از مناطق عرب نشین را نیز تحت کنترل خویش در آورد. فضای فوق موجب شد تا مناطق سه گانه کردنشین سوریه (جزیره، کوبانی و عفرین) که پیشتر به شکل مجزا از یکدیگر بودند به منطقه ای واحد تبدیل شوند. به واقع نبرد با تروریست موجب شد تا نیروهای سوریه دموکراتیک شهرهای عرب نشین حدفاصل مناطق یاد شده را تحت سیطره در آورده و حکومتی نیمه خودمختار را در شمال سوریه ایجاد نمایند. تا سال 2018 شهر قامشلی به عنوان پایتخت فدراسیون دموکراتیک شمال و شرق سوریه شناخته‌ می شد، با این حال مرکزیت اداری و سیاسی این فدراسیون از 2018 تا به اکنون به شهر عین عیسی  منتقل شده است.

در میانه جنگ سوریه و با تقویت موضع دولت مرکزی در مقابله با نیروهای تکفیری، دولت ترکیه خود را در مقابله با سقوط دولت اسد ناکام مشاهده می نمود به ابراز نگرانی از قدرت گیری گروه های کُرد در شمال سوریه پرداخت. مناطق شمالی سوریه هم مرز با مناطق جنوبی ترکیه است، منطقه ای که بخش اعظم ساکنین دو سوی مرز را کُردها تشکیل می دهند. سه دهه مبارزه دولت ترکیه با پ ک ک ، اکنون با نگرانی بیشتر ترکیه همراه شده، چرا که شمال سوریه به مامن امنی برای گروه های کُرد تبدیل شده است، از همین رو ارتش ترکیه در سلسله عملیات هایی تحت نام شاخه زیتون مبادرت به حمله به شمال سوریه نموده و شهرهای کلیدی نظیر عفرین و تل ابیض را به تصرف خویش در آورده است. نگرانی گروه های کُرد از حملات آتی ترکیه موجب گردید که گروه های کُرد به حضور مقطعی نیروهای دولتی سوریه در برخی مناطق مرزی نظیر کوبانی رضایت دهند، امری که مصونیت را برای کُردها در برابر حملات احتمالی ترکیه ایجاد می نمود.

برآورد تحولات سوریه در خلال دو سال اخیر گواه آن است که دولت سوریه با تثبیت موقعیت خویش در اغلب مناطق این کشور در پی رایزنی با کُردها بر آمده تا زمینه حضور ارتش در این مناطق را فراهم آورد، امری که با مخالفت صریح نیروهای سوریه دموکراتیک همراه شده است. کُردهای مستقر در این منطقه ضمن مخالفت با ورود ارتش به مناطق عرب نشین تحت کنترل خویش، صراحتا خواستار ایجاد منطقه ای خودمختار نظیر کردستان عراق شده اند، امری که با مخالفت مستقیم سوریه و سایر دولت های منطقه ای نظیر ترکیه و ایران همراه شده است. هم مرز بودن این مناطق با مناطق کُردنشین ترکیه و ارتباط مرزی این دولت خودخوانده با کردستان عراق فضایی را فراهم ساخته که سایر دولت های منطقه را بابت امنیت خویش نگران نموده است.

رسانه های سوری و منطقه ای در خلال روزهای اخیر از بالا گرفتن تنش میان نیروهای دفاع الوطنی (وابسته به دولت سوریه) و نیروهای کُرد در شهر مهم قامشلی خبر داده اند. قامشلی با جمعیتی قریب به 300 هزار تن به عنوان بزرگترین شهر استان الحکسه سوریه شناخته می شود. شهر یاد شده در حدفاصل 2014 تا 2018 به عنوان پایتخت حکومت خود خوانده روژاوا شناخته می شده است. بخش اعظم جمعیت قامشلی را کُردها تشکیل می دهند، با این حال، آرامی ها، آشوری ها در کنار عرب ها و ارمنی ها نیز از دیرباز در این شهر سکونت داشته اند. وضع آتش بس با میانجیگری روسیه نیز مانع از تشدید اوضاع در این شهر نشده و طرفین مبادرت به اعزام نیرو و تسلیحات برای دفاع از مواضع خویش نموده اند. با ازسرگیری تنش‌ها میان گروه‌های نظامی وابسته به حکومت سوریه و نیروهای امنیت داخلی «آسایش» در مناطق تحت کنترل قسد(نیروهای سوریه دموکراتیک)، چند تن کشته و زخمی شدند. هم‌زمان طرفین یکدیگر را به نقض آتش‌بس متهم کردند. منابع آگاه خبر داده‌اند که این تنش‌ها در اطراف محله طی در جنوب شرق شهر قامشلی، در حومه استان حسکه، رخ داده است. به گفته ی این رسانه ها، نیروهای کُرد با میانجیگران روس نیز درگیر شده و خواستار خروج آنان و نیروهای سوری از منطقه شده است.

افزایش تنش ها در شمال و شرق سوریه در حالی است که دولت ترکیه در طول سه سال اخیر موفق شده تا شمار وسیعی از مناطق کُردنشین سوریه را به تصرف خویش در آورد. در سوی دیگر ماجرا و با قدرت گیری جو بایدن در آمریکا، و تاکید وی بر حمایت بیشتر از کُردها، نیروهای قسد امیدوارتر از هر زمان به تثبیت جایگاه خویش در معادلات سوریه می نگرند، با این حال قابل انکار نیست که شهر قامشلی در خلال هفته های آتی به مرکزی برای آغاز دور جدیدی از تنش ها در سوریه تبدیل شود، واقعه ای که در آن ارتش سوریه با چراغ سبز تلویحی روسیه، ترکیه و ایران در پی استیلا بر سایر مناطق سوریه برآید، امری یحتمل با مقاومت تمام عیار نیروهای قسد همراه خواهد شد و نوید بخش آینده ای خونین و پر آشوب در شرق و شمال سوریه خواهد بود.